Velayet, çocuğun bakımını, korunmasını, eğitimini ve temsilini kapsayan bir haktır. Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma halinde velayet hakkı, tamamen çocuğun üstün yararı dikkate alınarak belirlenir. Anne veya babadan birine velayet verilmesi, bir hak dağılımı değil, çocuğun sağlıklı gelişimi için yapılan hukuki bir düzenlemedir.
1. Velayetin Kapsamı
Velayet hakkı;
- Çocuğun barınma, beslenme, sağlık ve eğitim ihtiyaçlarını karşılamayı,
- Çocuğun kişisel gelişimini sağlamayı,
- Çocuğun hukuki temsilini yapmayı kapsar.
Velayet hakkı, yalnızca anne ve babaya tanınır. Üçüncü kişilere ancak istisnai durumlarda ve mahkeme kararıyla çocuğun korunması için haklar tanınabilir.
2. Boşanma Sonrası Velayetin Belirlenmesi
Hakim, boşanma davasında çocuğun velayetini belirlerken şu kriterleri dikkate alır:
- Çocuğun yaşı: Küçük yaşlarda çocukların anne bakımına daha çok ihtiyaç duyduğu kabul edilir.
- Ebeveynin yaşam koşulları: Gelir durumu, barınma imkânları, çalışma koşulları.
- Ebeveynin kişisel özellikleri: Alkol, şiddet, madde bağımlılığı gibi olumsuz durumlar.
- Çocuğun psikolojik ve sosyal durumu: Eğitim, sağlık, çevre koşulları.
- Çocuğun görüşü: Belirli bir olgunluğa erişmiş çocukların kendi görüşleri dikkate alınır.
3. Velayetin Kullanılması
Velayet kendisine verilen ebeveyn, çocuğun yaşamıyla ilgili önemli kararları alır.
- Eğitim ve sağlık kararlarını verme,
- Çocuğun günlük bakımını sağlama,
- Çocuğun hukuki işlemlerinde temsil etme.
Diğer ebeveynle de kişisel ilişki hakkı kurulur. Yani çocuk, velayeti olmayan ebeveyniyle düzenli şekilde görüşebilir.
4. Velayetin Değiştirilmesi
Velayet kararı kesin değildir. Koşullar değiştiğinde mahkemeden yeniden velayet kararı talep edilebilir.
Örneğin:
- Çocuğun velayet verilen ebeveyn yanında ihmal veya istismara uğraması,
- Ebeveynin yaşam koşullarının çocuğun yararına uygun olmaması,
- Çocuğun üstün yararını daha iyi koruyacak koşulların oluşması.
5. Örnek Olay
Ayşe ve Mehmet boşanıyor. Çocukları 6 yaşında. Hakim, çocuğun küçük yaşta olması ve annesinin iş saatlerinin çocuğun ihtiyaçlarına uygun olması nedeniyle velayeti anneye verdi. Ancak Mehmet’in çocukla düzenli görüşmesi için belirli günler ve saatler belirlendi.
2 yıl sonra Ayşe başka bir şehre taşındı ve çocuğun okula devamı aksadı. Mehmet, velayetin değiştirilmesi davası açtı. Mahkeme, çocuğun üstün yararını gözeterek velayeti babaya verdi.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Velayet her zaman anneye mi verilir?
Hayır. Küçük yaşlarda anneye verilmesi yaygın olsa da hakim her davada çocuğun üstün yararına göre karar verir.
Velayet kararı kesin midir?
Kesin değildir. Koşullar değişirse velayet davası yeniden açılabilir.
Velayeti olmayan ebeveyn çocuğu görebilir mi?
Evet. Hakim, çocuğun diğer ebeveynle kişisel ilişki kurmasına karar verir. Bu, çocuğun sağlıklı gelişimi için önemlidir.
Velayet birden fazla kişiye verilebilir mi?
Anne ve baba boşanmamışsa velayet ortak kullanılır. Ancak boşanma sonrası velayet yalnızca bir ebeveyne verilir.
Çocuk büyüyünce velayet kendiliğinden değişir mi?
Hayır. Çocuk 18 yaşına kadar reşit olmadığı için velayet mahkeme kararıyla sona erer. 18 yaşından sonra kişi kendi kararlarını alabilir.
Sonuç
Velayet, çocuğun korunması ve sağlıklı gelişimi için düzenlenmiş bir kurumdur. Boşanma davalarında hakimin tek ölçütü çocuğun üstün yararıdır. Velayetin belirlenmesinde her somut olay farklıdır; bu nedenle süreç dikkatle yürütülmelidir.
Unutmayın: Bu yazı genel bilgilendirme amacı taşımaktadır. Profesyonel destek almak için Hukuki Bilgi Al butonuna tıklayarak formu doldurunuz.